Εργασία και επάγγελμα: Κριτήριο αξιολόγησης 1

Α. Κείμενο

Όταν ενδιαφέρομαι να συλλέγω γραμματόσημα και διαθέτω τον ελεύθερο χρόνο μου για να , και να τακτοποιώ τα αντικείμενα που συλλέγω ή όταν τις Κυριακές πηγαίνω στην παραλία και ψαρεύω, κάνω έργο; Βεβαίως. Κάνω επάγγελμα; Όχι. Έργο κάνω, γιατί αυτές τις ώρες η δραστηριότητά μου ξεκινάει από μια πρόθεση, έχω προγραμματίσει μια ενέργεια, αποβλέπω σε ένα αποτέλεσμα και προσπαθώ με τα μέσα που διαθέτω να το επιτύχω- έστω και για να ευχαριστήσω τον εαυτό μου, να γεμίσω τον ελεύθερο χρόνο μου. Όλα αυτά τα στοιχεία υπάρχουν και στο επάγγελμα. Αλλά κοντά σ’ αυτά υπάρχουν και μερικά άλλα που δεν τα περιέχει η έννοια του έργου. Γι’ αυτό λέμε για έναν μανιώδη συλλέκτη γραμματοσήμων: « Αυτός είναι ερασιτέχνης. Δεν είναι επαγγελματίας». Πρώτο, επειδή στην περίπτωση του ερασιτεχνισμού σα να μην παίρνει κανείς το πράγμα τόσο στα σοβαρά σε όλη την έκτασή του, σα να διασκεδάζει μ’ αυτό που κάνει, ενώ στο επάγγελμα όλα γίνονται σοβαρά, ακόμη και όταν η απασχόλησή μας είναι ελαφριά. Δεύτερο, γιατί στην περίπτωση του ερασιτεχνισμού δεν αποζεί κανείς από τον κόπο του, ενώ από το επάγγελμα ζει, περιμένει να ζήσει. Τρίτο, επειδή ερασιτεχνισμό ο άνθρωπος ξέρει ότι ακόμα και αν αυτό που κάνει λείψει είτε από τη δική του ζωή είτε από τη ζωή του κοινωνικού συνόλου, η ζημιά δεν θα είναι πολύ μεγάλη ούτε γι’ αυτόν ούτε για την κοινωνία. Στο επάγγελμα όμως έχει τη συνείδηση ότι έχει ταχθεί σε ορισμένη θέση και τη θέση αυτή, αν την εγκαταλείψει, θα ζημιώσει και τον εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο που περιμένει την προσφορά του.

            Ο αληθινός επαγγελματίας δεν είναι εκείνος που δουλεύει για το μεροκάματο ή για την προαγωγή του και τη σύνταξη, ούτε εκείνος που βασανίζεται στη δουλειά του για την τιμή των όπλων ,– όπως λέμε- ή για την προσωπική του ικανοποίηση, αλλά αυτός που ξέρει ότι με το έργο του συνεισφέρει στην υγεία, στην ευστάθεια, στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου. Ούτε η επιδίωξη του κέρδους ούτε η όρεξη της δουλειάς ως δουλειάς λείπουν από τον γνήσιο επαγγελματία. Δεν αρκούν όμως αυτά. Χρειάζεται να προστεθεί και ένα άλλο γνώρισμα: η επίγνωση ότι με αυτό που κάνει, με τη γνώση, τη δεξιότητα, το μόχθο του τελεσιουργείται ένα έργο κοινωνικής σημασίας.

            Έχει παρατηρηθεί ότι όσο προχωρεί καλπάζοντας η τεχνολογική ανάπτυξη, τόσο ο τεχνίτης που δενόταν με τη δουλειά του, την έκανε από την αρχή ως το τέλος με όρεξη, τη χαιρότανε, εξαφανίζεται, και στη θέση του μπαίνει ένας άλλος τύπος εργαζόμενου ανθρώπου που έχει με το έργο μιαν εντελώς διαφορετική σχέση: δεν τον ενδιαφέρει το έργο ως έργο, γιατί ξέρει ότι σήμερα απασχολείται μ’ αυτό, αλλά αν η επιχείρηση δεν ευδοκιμήσει, ή αν ο εργοδότης ανακαλύψει ότι μπορεί κάνει το ίδιο έργο με φτηνότερα χέρια, θα απολυθεί και θα αναγκαστεί να δουλέψει σε άλλο εργοστάσιο, όπου θα του ζητηθεί άλλου είδους δουλειά. Έτσι, γίνεται η αποσύνδεση που έχει ως συνέπεια ο εργαζόμενος να μην αποκτά επαγγελματική συνείδηση, αφού βλέπει πως δεν είναι απαραίτητος σε ορισμένο τύπο έργου, ούτε μπορεί να έχει κοινωνική αναγνώριση, ηθική καταξίωση η δουλειά του. Αποκλειστική του επιδίωξη γίνεται το μεροκάματο· ένα μεροκάματο μάλιστα που προσδιορίζεται από άλλους όρους της αγοράς εργασίας, όχι από την ποιότητα, ούτε από την κοινωνική σημασία της δουλειάς του. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργείται μια παράδοξη σχέση του εργαζόμενου προς την οικονομία, του πολίτη προς το κράτος. Το φαινόμενο αυτό το ονόμασε ο  Marx με μια παραπολύ εύστοχη λέξη: Αλλοτρίωση. «Αλλοτριώνεται», αποξενώνεται ο άνθρωπος από το έργο του. Το έργο και ο άνθρωπος δεν δένονται πια μαζί μέσα σε ένα κλοιό οικειότητας. Έχουν ξεκολλήσει. Συγχρόνως όμως ξεκολλάει ο άνθρωπος και ψυχικά από την κοινωνία. Η εργασία του, που άλλοτε ήταν υπόθεση ζωής, χαρά ζωής, γίνεται προϊόν που διατιμάται όπως όλα τα άλλα προϊόντα, σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. (…) Εύκολα μαντεύει κανείς τι τεράστια και περίπλοκα προβλήματα δημιουργούνται απ’ αυτή την κατάσταση, ψυχολογικά και ηθικά. Από την ώρα που η εργασία χάνει το βαθύτερο κοινωνικό προορισμό της και γίνεται εμπόρευμα, ο εργοδότης θεωρεί δικαίωμά του να προσπαθεί να την αγοράσει όσο γίνεται φθηνότερα. Μέσα στους υπολογισμούς του ο επιχειρηματίας λέει: τόσα για πρώτες ύλες, τόσα για εγκαταστάσεις, και τόσα για να αγοράσω εργασία. Όλα μπαίνουν πια στην ίδια μοίρα: το υλικό, το εργαλείο και ο άνθρωπος…

Με την εξέλιξη λοιπόν προς νέες μορφές παραγωγικής εργασίας, φοβούμαι πως όχι μόνο δεν καταλύσαμε τον αρχαίο θεσμό της του μέσα στην  δουλείας, αλλά ιδρύσαμε νέες μορφές μέσα στη μας «προχωρημένη» ή εξαιτίας της «προχωρημένης» οικονομίας. Μορφές που είναι πολύ επικίνδυνες για την ηθική υγεία της κοινωνίας.

Του προβλήματος η λύση θα αναζητηθεί κατά την ταπεινή μου γνώμη σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι ο στίβος ο κοινωνικός και ο πολιτικός. Η ίδια η οικονομία θα επιβάλει στην πολιτική ηγεσία μορφές εργασίας πολύ πιο ανθρώπινες από όσες έχουν δημιουργηθεί μέχρι τώρα. Άλλωστε, η εργατική νομοθεσία έχει μια σταθερή τάση προς την κοινωνική προσφορά της εργασίας: ασφάλιση του εργαζομένου, πρόνοια την υγεία του, φροντίδα για τα γηρατειά του. Όσοι κερδίζουν από το μόχθο του είτε κεφαλαιούχοι είναι είτε κράτη πρέπει να καταλάβουν και να αναγνωρίσουν ότι μονιμότερα κέρδη είναι μόνο εκείνα που πραγματοποιούνται με πιο ανθρώπινο τρόπο εργασίας.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο πρέπει να αξιοποιήσουμε καλύτερα τον παράγοντα αγωγή. Να στραφούμε προς την οικογένεια, το σχολείο, τα όργανα της πολιτείας που διαπαιδαγωγούν τον άνθρωπο και να αξιώσουμε να διαφωτίσουν τους νέους τι θα πει επάγγελμα, ποιο είναι το ηθικό νόημα και ο κοινωνικός προορισμός του.

Ερωτήσεις

1. Να συμπτύξετε το κείμενο σε 120 περίπου λέξεις.
2. Με ποιον/ ποιους τρόπους αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;
3. Βρείτε τις διαρθωτικές λέξεις της πρώτης παραγράφου και τη σημασία τους.
4. Τι εννοεί ο συγγραφέας όταν μιλάει για αλλοτρίωση της εργασίας;
5. Σχολιάστε το ύφος του κειμένου. (απλό, επίσημο, τυπικό, οικείο, λογοτεχνικό, φυσικό, επιστημονικό;) Κριτήρια: λεξιλόγιο (επίσημο, επιστημονικό, καθημερινό), σύνταξη (μικροπερίοδος ή μακροπερίοδος λόγος, παρατακτική ή υποτακτική;), γλώσσα (αναφορική ή ποιητική λειτουργία;)

Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία: Απαντήσεις κριτηρίου 2

Περίληψη

Η συγγραφέας προβληματίζεται για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου από το σύγχρονο άνθρωπο. Αρχικά, συνδέει τον ελεύθερο χρόνο με την εργασία, θεωρώντας ότι η διάρκειά της επηρεάζει την ποιότητα του ελεύθερου χρόνου. Όπως διαπιστώνει η συγγραφέας, η παρατεταμένη και κοπιαστική εργασία έχει ως αποτέλεσμα ο άνθρωπος να επιζητά την εκτόνωση και να αποφεύγει τις πνευματικές ενασχολήσεις, καταλήγοντας μονομερής. Εξάλλου, χωρίς να το συνειδητοποιεί, γίνεται θύμα της βιομηχανίας της ψυχαγωγίας. Η συγγραφέας καταλήγει ότι μόνο όταν αξιοποιεί το άτομο δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του έχει πραγματική ελευθερία επιλογής,  ενώ ο παθητικός τρόπος διασκέδασης το οδηγεί στη χειραγώγηση και στην απώλεια της ποιότητας στη ζωή του.

Παρατηρήσεις στην περίληψη

Για να έχει η περίληψή σας συνοχή, αλλά και για να φανεί ότι παρακολουθείτε τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα, χρησιμοποιήστε τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις: βρείτε τι σχέση έχει η πρώτη με τη δεύτερη παράγραφο, η δεύτερη με την τρίτη και ούτω καθεξής και βάλτε τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις: π.χ. γιατί, επειδή κλπ. Η σύνδεση δεν είναι απαραίτητο να στηρίζεται σε λέξεις αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ολόκληρες φράσεις, η να αναδείξουμε τη σχέση με ένα ρήμα: π.χ. αιτία αυτού του γεγονότος είναι …./ η συγγραφέας θεωρεί ότι αιτία …./ αιτιολογεί το φαινόμενο αυτό)

Παράγραφος

Ο άνθρωπος χρειάζεται τον ελεύθερο χρόνο για να χαλαρώσει και να ξεκουραστεί. Η εργασία είτε σωματική είτε πνευματική απαιτεί  να καταβάλουμε κάποιες δυνάμεις. Ο άνθρωπος όμως, ως βιολογικό ον με  περιορισμένα όρια σωματικής αντοχής, έχει ανάγκη από τον κατάλληλο χρόνο για να ανακτήσει τις δημιουργικές του δυνάμεις.. Εάν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας το σύγχρονο εξαιρετικά οργανωμένο, μηχανοποιημένο και ανταγωνιστικό καθεστώς εργασίας, που εξαντλεί σωματικά και ψυχολογικά το άτομο, ο ελεύθερος χρόνος καθίσταται περισσότερο αναγκαίος για τη σωματική ανάπαυλα του εργαζομένου. Κατά τον ελεύθερο χρόνο του λοιπόν ο άνθρωπος απελευθερώνοντας τον εαυτό του από τις επαγγελματικές πιέσεις και ασχολούμενος με ευχάριστες δραστηριότητες ξαναβρίσκει τις δυνάμεις του και την βιολογική του ισορροπία.

Βιομηχανία ψυχαγωγίας= ο επιχειρηματικός τομέας  που σχετίζεται με την εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου -  η έκφραση υπονοεί τη μαζοποίηση της ψυχαγωγίας και την εμπορευματοποίησή της

Τίτλος: Ελεύθερος χρόνος:  ψυχική ανανέωση ή εκτόνωση;

              

υποχρεωμένος = αναγκασμένος / υπονομεύει= υποσκάπτει

παραβλέψουμε= να αγνοήσουμε /αφήνει = επιτρέπει

κουλτούρας= πολιτισμού, καλλιέργειας/ ευτελούς = φτηνής, υποβαθμισμένης

ενισχύουν= τονώνουν, ενδυναμώνουν

δηλαδή=  επεξήγηση/ γιατί = αιτιολόγηση/ αλλά = αντίθεση 

Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία: Κριτήριο αξιολόγησης 2

Ελεύθερος χρόνος

Όταν ο ελεύθερος χρόνος μάς οδηγεί στη «λησμονιά»

Αιμ. Καράλη

    Η έννοια του ελεύθερου χρόνου είναι στενά συνδεδεμένη μ’ εκείνην της επιλογής. Κατά τη διάρκειά του ο άνθρωπος, τυπικά ή ουσιαστικά, επιλέγει τον τρόπο με τον οποίο θα διαθέσει τον εαυτό του. Ο συλλογισμός αυτός μας οδηγεί στο να αναζητήσουμε τη σχέση του ελεύθερου με τον «αναγκαίο», τον «υποχρεωτικό» χρόνο, το διάστημα, δηλαδή εκείνο κατά το οποίο ο άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να κάνει «κάτι», όπως το να εργαστεί και να φοιτήσει.

Ο συσχετισμός «ελεύθερου» και «αναγκαίου» χρόνου είναι ιδιαίτερα σημαντικός γιατί από τη διάρκεια του τελευταίου δεν καθορίζεται μόνο η διάρκεια του πρώτου, αλλά και η ποιότητά του. Είναι ευνόητο πως ένας παρατεταμένος, κοπιαστικός και μη δημιουργικός εργάσιμος χρόνος δεν ευνοεί την πλήρη και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, υπονομεύει ακόμα και την ίδια την ύπαρξή του.

Στη μεγάλη πλειοψηφία η έννοια του ελεύθερου χρόνου ταυτίζεται μ’ αυτήν της ψυχαγωγίας. Όχι μιας ψυχαγωγίας η οποία θα αναπτύσσει την «ψυχή», θα προάγει την καλλιέργεια, αλλά μιας ψυχαγωγίας η οποία θα εκτονώνει, θα βοηθά τον άνθρωπο να ¨ξεχάσει» την καταπίεση την οποία δέχεται κατά τη διάρκεια του αναγκαίου χρόνου. Χωρίς να παραγνωρίζουμε την αναγκαιότητα της «εκτόνωσης», δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το πρόβλημα που δημιουργεί όταν γίνεται ο νόμος, ο κανόνας ψυχαγωγίας. Στην ουσία ο άνθρωπος δεν παρεμβαίνει δυναμικά στη ζωή του αλλά αφήνει τις δυσκολίες της ζωής δυναμικά να τον παρασύρουν. Η αναζήτηση αποκλειστικά και μόνο της λήθης, η επιδίωξη της αδράνειας του μυαλού οδηγούν τον άνθρωπο στο ν’ αναπαράγει μόνο τη βιολογική του δύναμη, ν’ αναπληρώνει τυπικά τις σωματικές και διανοητικές  δυνάμεις που ξόδεψε κατά τη διάρκεια της εργασίας, να συμμετέχει στη ζωή μονόπλευρα.

Ο άνθρωπος παγιδεύεται σ’ ένα περιβάλλον που του δημιουργεί την ψευδαίσθηση της ελευθερίας επιλογής. Το καθημερινό άγχος, η κούραση, η έλλειψη χρόνου, αλλά και η άγνοια τον οδηγούν στο να επιλέξει μόνο όσα του προσφέρει η βιομηχανία ψυχαγωγίας.

Όσο ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τη δημιουργική του φύση, όσο αναζητά εξηγήσεις, όσο διευρύνει τα ερωτηματικά του, όσο προσπαθεί να ερμηνεύσει, όσο σκέφτεται κι αλλάζει, τόσο οι δραστηριότητές του και κατά τον ελεύθερο χρόνο του  θα ενισχύουν τη δημιουργικότητά του. Τότε πραγματικά θα επιλέγει. Όσο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως αντικείμενο που απλώς παράγει για να επιβιώσει, ως άτομο που ζει απλώς για να ζει, τόσο και η κατανάλωση του ελεύθερου χρόνου θα χαρακτηρίζεται από παθητικότητα και υποταγή σ’ αυτό που μαζικά παράγει η βιομηχανία ονείρων, ψευδαισθήσεων και ευτελούς κουλτούρας. Τότε  ο τρόπος ζωής του θα προεπιλέγεται από άλλους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

1.      Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου σε 100  περίπου λέξεις

(προσπαθήστε να αξιοποιήσετε αποτελεσματικά τις διαρθρωτικές λέξεις: βρείτε τι σχέση έχει η πρώτη με τη δεύτερη παράγραφο, η δεύτερη με την τρίτη και ούτω καθεξής και βάλτε τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις: π.χ. γιατί, επειδή κλπ. Η σύνδεση δεν είναι απαραίτητο να στηρίζεται σε λέξεις αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ολόκληρες φράσεις, η να αναδείξουμε τη σχέση με ένα ρήμα: π.χ. αιτία αυτού του γεγονότος είναι …./ η συγγραφέας θεωρεί ότι αιτία …./ αιτιολογεί το φαινόμενο αυτό)

2) Να δώσετε ένα δικό σας τίτλο στο κείμενο.

3) «επιδίωξη της αδράνειας του μυαλού», «βιομηχανία ψυχαγωγίας»:

α) σε κάθε μια από τις παραπάνω εκφράσεις  έχουμε αναφορική/κυριολεκτική  ή   ποιητική/μεταφορική  χρήση της γλώσσας;

   β) να δώσετε σύντομα το σημασιολογικό περιεχόμενο των εκφράσεων αυτών  

4. Να δώσετε συνώνυμα για τις παρακάτω λέξεις:

υποχρεωμένος, υπονομεύει, παραβλέψουμε, αφήνει, κουλτούρας, ευτελούς, ενισχύουν

5.  Να βρείτε τη σημασία των υπογραμμισμένων συνδετικών λέξεων 

δηλαδή, γιατί, αλλά

Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία: Απαντήσεις κριτηρίου

Περίληψη

Α. Κύρια σημεία: 

Νοηματικό κέντρο:  αίτια υποβάθμισης της ποιότητας της ψυχαγωγίας

·       Συνάρτηση με εργασία και ελεύθερο χρόνο

·       (1^ο αίτιο): Αλλοτρίωση εργασίας – στέρηση χαράς – στέρηση διάθεσης

·       (2^ο αίτιο): Παρατεταμένη εργασία -  έλλειψη ελεύθερου χρόνου

·       (3^ο αίτιο): Πιεστικές συνθήκες αστικής ζωής (κοινωνικές – περιβαλλοντικές)

·       Συμπέρασμα: οι παραπάνω παράγοντες υπεύθυνοι για την επιλογή παθητικών μορφών ψυχαγωγίας, όπως η τηλεόραση.

·       Όμως:  καθοριστικός στις επιλογές του ανθρώπου και ο ρόλος της παιδείας.

Β. Ενδεικτική περίληψη

Ο δοκιμιογράφος αναφέρεται στα αίτια της υποβαθμισμένης ποιότητας της ψυχαγωγίας του σύγχρονου ανθρώπου.  Εξετάζει το θέμα αυτό σε συνάρτηση με την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο. Θεωρεί ότι η αλλοτρίωση της εργασίας λόγω της μηχανοποίησής της έχει ως αποτέλεσμα τη στέρηση της διάθεσης για ψυχαγωγία. Στο ίδιο αποτέλεσμα οδηγούν και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου λόγω του παρατεταμένου χρόνου που διατίθεται στην εργασία, καθώς και οι ιδιαίτερα πιεστικές συνθήκες της σύγχρονης ζωής. Ο συγγραφέας λοιπόν συμπεραίνει ότι οι παράγοντες αυτοί ευθύνονται για την  επιλογή παθητικών μορφών ψυχαγωγίας, όπως η τηλεοπτική.  Κλείνοντας ωστόσο επισημαίνει τον καθοριστικό ρόλο της παιδείας στη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.  (103)

Ελεύθερος χρόνος και ψυχαγωγία : Κριτήριο αξιολόγησης

ΚΕΙΜΕΝΟ

Όλοι ασφαλώς συμφωνούν ότι η ψυχαγωγία αποτελεί ανάγκη του ανθρώπου. Αυτό τουλάχιστον έχει καταδείξει η ιστορική εμπειρία. Όμως, για τη μελέτη του προβλήματος είναι απαραίτητη η σύνδεσή του με την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο στη συνέχεια. Οποιαδήποτε άλλη αντιμετώπιση του προβλήματος έξω και πέρα από τις δύο αυτές παραμέτρους μάς οδηγεί σε λαθεμένη ερμηνεία. Και τούτο γιατί, αφού η εργασία έχει πάψει, στις περισσότερες περιπτώσεις, να είναι χαρά και δημιουργία, αφού – κατά βάση – η σύγχρονη αυτοματοποίηση και τυποποίηση, παρά την πρόοδο της τεχνικής, λειτουργούν αλλοτριωτικά, μοιραίο είναι η ψυχοσωματική κόπωση να αμβλύνει τη διάθεση του ανθρώπου. Κι αφού η ψυχαγωγία ως δραστηριότητα προϋποθέτει τη διάθεση, είναι ευνόητο πως δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική ψυχαγωγία χωρίς αυτή.

Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο σύγχρονος άνθρωπος πιεζόμενος από ένα πλέγμα αναγκών, που ολοένα διευρύνεται, εξαναγκάζεται να καταφεύγει στην «υπερεργασία» (υπερωρίες, δεύτερη ή και τρίτη πολλές φορές απασχόληση), καθιστά φανερό ότι και ο ελεύθερος χρόνος του περιορίζεται και η διάθεσή του λιγοστεύει. Θα ήταν, όμως, απλοϊκό να δεχτούμε ότι μόνον η εργασία και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου συνθλίβουν το σημερινό άνθρωπο των μεγαλουπόλεων. Υπάρχουν και άλλα προβλήματα, όπως οι ανταγωνιστικές επαγγελματικές και κοινωνικές σχέσεις, η σύγχρονη δόμηση, οι συγκοινωνίες, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η δυσάρεστη –τις περισσότερες φορές- πληροφόρηση που συντείνουν σ’ αυτό.

Προσεγγίζοντας, λοιπόν, μ’ αυτόν τον τρόπο το ζήτημα, κατανοούμε την παθητικοποίηση του σύγχρονου ανθρώπου, την καταφυγή του στην ψυχαγωγία της τηλεόρασης, που είναι, σ’ ένα μεγάλο βαθμό, παθητική ψυχαγωγία. Βέβαια, το αν και πώς θα εκμεταλλευτεί τον ελεύθερο χρόνο ο άνθρωπος, το αν θα τον εκμεταλλευτεί δημιουργικά δεν εξαρτάται μόνο από την «ποσότητα» του ελεύθερου χρόνου, αλλά και από τα πρότυπα ζωής που έχει υιοθετήσει. Με άλλα λόγια, είναι και θέμα παιδείας, κάτι που ασφαλώς συναρτάται και με την κοινωνική θέση του καθενός και, σε τελευταία ανάλυση, με τις οικονομικές του δυνατότητες.

(Αθ. Κιτσάκης, Προβληματισμοί της εποχής μας)

Ερωτήσεις

Α) Να κάνετε την περίληψη του κειμένου σε 100 περίπου λέξεις. (μονάδες 25)

Β) 1. Να βρείτε τη σημασία των ακόλουθων διαρθρωτικών λέξεων:  όμως, γιατί, εξάλλου, λοιπόν, βέβαια. με άλλα λόγια           (μονάδες 12)

Β) 2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο ακόλουθο απόσπασμα και να αιτιολογήσετε τη χρήση της :

 «Οποιαδήποτε άλλη αντιμετώπιση του προβλήματος έξω και πέρα από τις δύο αυτές παραμέτρους μας οδηγεί σε λαθεμένη ερμηνεία».                   ( μονάδες 11)

Β) 3. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμία από τις ακόλουθες λέξεις:

πρόοδο,  διευρύνεται, έλλειψη, παθητικοποίηση. (μονάδες 12)

Τεχνολογία και κοινωνία: Απαντήσεις κριτηρίου

Διάγραμμα του κειμένου « Τεχνολογία και κοινωνία. Οι επιπτώσεις μιας επανάστασης
Παράγραφοι	Μέρη του κειμένου	Σημειώσεις
Α	Πρόλογος	Ο ρόλος της τεχνολογίας στη σύγχρονη κοινωνία (η προσφορά της τεχνολογίας στην πολιτιστική εξέλιξη)
Β	Κυρίως Θέμα Θέση _	Η εσφαλμένη χρήση της τεχνολογίας έχει σοβαρές συνέπειες
Γ Δ Ε Στ	1η ενότητα:  Συνέπειες	προβληματισμός για τις συνέπειες του διαδικτύου στην κοινωνία: α) αδυναμία ελέγχου από τους χρήστες του επικίνδυνου περιεχομένου του β) εκμετάλλευση πληροφοριών για τις συνήθειες των χρηστών χωρίς την έγκρισή τους _ χειραγώγηση πολιτών τίμημα της ευημερίας _ απώλεια ελευθερίας
Ζ	2η ενότητα:  Λύσεις	παιδεία / κατάλληλη αγωγή από την παιδική ηλικία +  ευαισθητοποίηση πολιτών
Η	Επίλογος= εκτίμηση συγγραφέα	Η πολιτική ωριμότητα προϋπόθεση για τη θετική αξιοποίηση της τεχνολογίας

Περίληψη κειμένου « Τεχνολογία και κοινωνία. Οι επιπτώσεις μιας επανάστασης

Ο συγγραφέας του δοκιμίου διερευνά τις κοινωνικές συνέπειες της τεχνολογικής επανάστασης που συντελείται στην εποχή μας. Προλογικά αποτιμά τη συμβολή της τεχνολογίας στην πολιτιστική εξέλιξη, ενώ στη συνέχεια επισημαίνει τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση του Διαδικτύου. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στην αδυναμία των χρηστών να ελέγξουν το επικίνδυνο συχνά περιεχόμενό του, καθώς και στη δυνατότητα χειραγώγησής τους μέσα από τον έλεγχο των συνηθειών τους και διαπιστώνει ότι το τίμημα της ευημερίας είναι η απώλεια της ελευθερίας μας. Ακολούθως προτείνει την κατάλληλη αγωγή από την παιδική ηλικία και τη χρήση της τεχνολογίας με υπευθυνότητα ως μέτρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων αυτών. Κλείνοντας εκτιμά ότι η θετική αξιοποίηση του διαδικτύου εξαρτάται από την πολιτική ωριμότητα της κοινωνίας μας.

(117 λέξεις)

εστιάζοντας = επικεντρώνοντας

συμβολή = προσφορά

επιπτώσεις = αποτελέσματα, συνέπειες

παραβλέπεται = παραμελείται,  παραγκωνίζεται, παραμερίζεται

            αμφισβητούμενη = αμφίβολη, διαφιλονικούμενη

Τεχνολογία - Διαδίκτυο: Κριτήριο αξιολόγησης

«Τεχνολογία και κοινωνία. Οι επιπτώσεις μιας επανάστασης»

Νοηματικό κέντρο κειμένου:
Η τεχνολογία αποτελούσε σε κάθε εποχή δύναμη και μοχλό εξέλιξης. Ο ρόλος της αυτός φαίνεται να αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα στις σύγχρονες κοινωνίες και η συμβολή της στην ανάπτυξη γίνεται καθημερινά εντονότερη. Τα σύγχρονα τεχνικά μέσα, π.χ. η μικροηλεκτρονική και η πληροφορική, δημιούργησαν πραγματική επανάσταση και έδωσαν τη δυνατότητα να υλοποιηθούν διεργασίες και σχεδιασμοί που διαφορετικά θα έμεναν στη φαντασία μας.	Σημειώσεις - Πλαγιότιτλοι
Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών λοιπόν μας έχουν τουλάχιστον εντυπωσιάσει. Συχνά παρασυρόμαστε σε παρουσιάσεις και αναλύσεις νέων τεχνολογιών εστιάζοντας την προσοχή μας στο δέντρο και ξεχνώντας το δάσος. Όλοι πάντως συμφωνούμε ότι υπάρχουν δύο συνιστώσες:  η τεχνολογία και η χρήση της. Η δεύτερη συχνά έρχεται σε σύγκρουση με τις κοινωνικές δυνάμεις. Ας δούμε κάποιες από τις επιπτώσεις της λεγόμενης τεχνολογικής επανάστασης.
Πολλά έχουν γραφεί σχετικά με το δίκτυο Ίντερνετ και τις αλλαγές που θα φέρει στη ζωή μας. Ένα θέμα που συνήθως παραβλέπεται, είναι αυτό των επιδράσεων του δικτύου στο κοινωνικό γίγνεσθαι μέσω του περιεχομένου του, δηλαδή στα σημαντικά ζητήματα της λογοκρισίας, της ελεύθερης διακίνησης ιδεών, του ελέγχου της κοινωνικής συμπεριφοράς και της λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Το τεράστιο πρόβλημα του ελέγχου του δικτύου έχει πολλές πλευρές, μία από τις οποίες είναι η πιστοποίηση του περιεχομένου του. Κάθε λογής αιρέσεις, φασιστοειδή και πορνογράφοι έχουν κατακλύσει ήδη το δίκτυο. Οι αποδέκτες των περιεχομένων του δικτύου δεν έχουν ούτε την οργάνωση, ούτε τη δυνατότητα να ελέγξουν τα πληροφοριακά σκουπίδια, και δεν αναφερόμαστε μόνο στην πορνογραφία ή το σατανισμό :  περισσότερο επικίνδυνα είναι τα πολιτικά και πολιτισμικά πληροφοριακά σκουπίδια, τα οποία δεν είναι άμεσα ορατά.
Εξίσου, αν όχι περισσότερο ανησυχητικές είναι ορισμένες αφανείς στους απλούς χρήστες πλευρές της διαχείρισης του δικτύου, όπως για παράδειγμα η μελέτη των «δικτυακών συνηθειών» των χρηστών. Όποιος είναι σε θέση να παρακολουθήσει την κίνηση ενός χρήστη στο δίκτυο, δηλαδή το πότε και πού συνδέεται, με ποιους επικοινωνεί, πού «συχνάζει» περισσότερο, και, σύντομα, τι και από πού αγοράζει, έχει στα χέρια του ένα πλήρες κοινωνικό προφίλ αυτού του χρήστη. Υπάρχει ορατός κίνδυνος οι πάσης φύσεως διαχειριστές και πιστοποιητές στο μέλλον να έχουν στα χέρια τους υλικά, για να προβλέπουν την κοινωνική συμπεριφορά και να επιδρούν εγκαίρως «διορθωτικά».
Η υποταγή της κοινωνίας στις ανάγκες της κατευθυνόμενης τεχνολογίας – με αποκορύφωμα το αμερικανικό πρότυπο- αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό δείγμα θυσίας των ιδεών στο βωμό μίας αμφισβητούμενης κοινωνικής ευημερίας. Φαίνεται σαν η κοινωνία μας να έχει απολέσει τόσο τον προσανατολισμό της όσο και το δικαίωμά της να καθορίζει αυτοδύναμη τη δική της κατεύθυνση.
Κι αν όλα αυτά είναι σωστά, αν αποτελούν γενική παραδοχή, τότε ποια είναι η διέξοδος; Η άνευ μνήμης και αφελής τεχνοκρατική αντιμετώπιση των εξελίξεων δεν είναι, πιστεύουμε δικαιολογημένη. Η  εκπαίδευση για τη σωστή χρήση της τεχνολογίας είναι ζήτημα ζωής για τις σύγχρονες κοινωνίες. Αναγκαιότητα να παρέχεται η ανάλογη αγωγή από τα παιδικά χρόνια, από το σπίτι και το σχολείο. Προκύπτει η ανάγκη να μάθουμε όλοι να πειθαρχούμε και να αυτοπεριοριζόμαστε. Εμάς, τους πολίτες βαρύνει η ευθύνη να ευαισθητοποιηθούμε, έτσι ώστε το ανάλογο της τηλεόρασης του μέλλοντος να αποτελέσει το μάτι μας που θα μας επιτρέπει να βλέπουμε και όχι την τερατώδη μάσκα της όποιας κατασκευασμένης εικονικής πραγματικότητας.
Ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας είναι η παραγωγική διαδικασία και όχι η «εικονική» συμμετοχή. Όλα εξαρτώνται από το πόσο τελικά οι πολίτες θα εξελίξουν την πολιτική συνείδησή τους και θα αντιμετωπίσουν το Δίκτυο όχι ως εντυπωσιασμένοι ιθαγενείς που καταναλώνουν αστραφτερά καθρεφτάκια, αλλά ως δημότες Αθηναίοι σε μια δημοκρατία χωρίς σκλάβους.

(Διασκευασμένο δοκίμιο του Ν. Μαρκάτου)                                          (559 λέξεις)

Ασκήσεις

1. Να κάνετε το διάγραμμα του κειμένου και στη συνέχεια να το πυκνώσετε σε 100- 120 λέξεις.
2. «θα αντιμετωπίσουν το Δίκτυο όχι ως εντυπωσιασμένοι ιθαγενείς που καταναλώνουν αστραφτερά καθρεφτάκια, αλλά ως δημότες Αθηναίοι σε μια δημοκρατία χωρίς σκλάβους» :  Προσπαθήστε να εξηγήσετε το νόημα της παρομοίωσης .
3. Να βρείτε για καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις μία συνώνυμη

ΜΜΕ: Ο ρόλος του σχολείου - Απαντήσεις κριτηρίου αξιολόγησης

1. Ο συντάκτης του άρθρου προτείνει τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου της εκπαίδευσης που υπαγορεύεται από την τεχνολογική πρόοδο. Θεωρεί ότι η υπερπληθώρα πληροφοριών που προσλαμβάνουν οι μαθητές δημιουργεί την ανάγκη συστηματοποίησης και οργάνωσής τους. Η διδασκαλία, λοιπόν, αλλάζοντας προσανατολισμό θα πρέπει να ενθαρρύνει και να καθοδηγεί τους μαθητές αντί να μεταδίδει στείρα γνώση. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι το σχολείο πρέπει να καταπολεμήσει τον «εικονικό αναλφαβητισμό» μυώντας τους μαθητές στην ανάλυση και ερμηνεία των πληροφοριών που παίρνουν από τα ΜΜΕ. Έτσι μόνο, καταλήγει, θα διασφαλιστεί η σωστή χρήση της τεχνολογίας.

2. μορφώνουν: μεταδίδουν γνώση, μόρφωση

    διαμορφώνουν: απόψεις, αντιλήψεις, νοοτροπία, ιδεολογία, πρότυπα… την

             κοινή γνώμη

    παραμορφώνουν: διαμορφώνουν μια αναληθή εικόνα, παραποιούν τα

       γεγονότα, αλλοιώνουν την πραγματικότητα, παραπληροφορούν

3. Να «βγει εκτός των τειχών»: μεταφορική χρήση
                =  να  βγει  από την απομόνωση, να ανοιχτεί     

    στην κοινωνία και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της.

4. Τίτλος:

Επαναπροσδιορισμός του ρόλου της εκπαίδευσης

Η εκπαίδευση την εποχή της τεχνολογίας

            Τηλεοπτική παιδεία: Τα ΜΜΕ υπαγορεύουν αλλαγές στη σύγχρονη

                      εκπαίδευση

5. συνώνυμα

έλλειψη: απουσία, ανεπάρκεια

κατάλληλος: πρόσφορος, χρήσιμος, ταιριαστός

            συνεισφορά: προσφορά, συμβολή

            εξοπλίζει: εφοδιάζει, προμηθεύει

            καταργώ :ακυρώνω, παύω, αναιρώ

ΜΜΕ: Ο ρόλος του σχολείου - Κριτήριο αξιολόγησης

Α. Κείμενο

Το πρόβλημα των σημερινών παιδιών δεν είναι πρόβλημα πληροφόρησης. Οι πηγές μετάδοσης γνώσεων έχουν πολλαπλασιαστεί σε τέτοιο βαθμό και εκπέμπουν με τέτοιους ξέφρενους ρυθμούς, ώστε τα παιδιά κινδυνεύουν από το βομβαρδισμό των πληροφοριών και όχι από την έλλειψή τους.

Η πιο σημαντική συνεισφορά του σχολείου και του εκπαιδευτικού συστήματος είναι, προσαρμοζόμενο και ανταποκρινόμενο στα «αιτήματα των καιρών» όχι απλώς να εξοπλίζει τα παιδιά με γνώσεις, όσο με κατάλληλους μηχανισμούς αποκωδικοποίησης, οργάνωσης και ερμηνείας των πληροφοριών.

Ο δάσκαλος καλείται να παίξει ένα νέο ρόλο, ίσως πιο δύσκολο και πιο λεπτό. Τα ΜΜΕ δεν καταργούν τη λειτουργία του, επιβάλλουν όμως το μετασχηματισμό της. Βάζοντας στην υπηρεσία της νέας γενιάς τα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας, ο δάσκαλος επιβάλλεται να παίξει πιο πολύ ρόλο «ρυθμιστικό» και «εμψυχωτικό» παρά το ρόλο του μεταδότη γνώσεων.

Μέσα σ’ αυτή τη λογική το σχολείο οφείλει να «βγει εκτός των τειχών». Όσο σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά να διαβάζουν και να αναλύουν ένα λογοτεχνικό κείμενο, άλλο τόσο είναι σημαντικό να μάθουν να διαβάζουν και να αναλύουν εφημερίδες, τηλεόραση, κινηματογράφο. Την εποχή της εικόνας η μάχη ενάντια στον «εικονικό αναλφαβητισμό» ίσως θα πρέπει να ξεκινήσει από το ίδιο το επίσημο σχολείο.

Τα ΜΜΕ δεν είναι ούτε «καλά» ούτε «κακά» ούτε «ουδέτερα», είναι όμως αντανάκλαση μιας πραγματικότητας. Επειδή είναι δυνατόν να «παιδεύουν, να εκπαιδεύουν και να παραπαιδεύουν, να μορφώνουν, να διαμορφώνουν και να παραμορφώνουν», η ανάγκη να εξοπλιστεί η νέα γενιά με τα κατάλληλα εφόδια για την καλύτερη χρήση τους προβάλλει όσο ποτέ άλλοτε.

Β. Ερωτήσεις

1. Να συνοψίσετε το κείμενο σε 80-90 λέξεις.

(μονάδες 25)

2. Τα ΜΜΕ είναι δυνατό να «μορφώνουν, να διαμορφώνουν και να παραμορφώνουν»:  Να αναπτύξετε την άποψη του συγγραφέα σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων.

(μονάδες 10)

3. Το σχολείο οφείλει να «βγει εκτός των τειχών»: Γιατί χρησιμοποιούνται εισαγωγικά σ’ αυτή τη φράση; Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημά της;

(μονάδες 9)

4. Δώστε έναν τίτλο στο κείμενο.

(μονάδες 6)

5. Βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων:

έλλειψη:……………………………..

συνεισφορά:…………………………

κατάλληλους: ………………………

εξοπλίζει: …………………………

καταργούν : ………………………

(μονάδες 5)

6. «Ο δάσκαλος καλείται να παίξει ένα νέο ρόλο, ίσως πιο δύσκολο και πιο λεπτό»

Τι είδους σύνταξη έχει επιλέξει ο συγγραφέας στην περίοδο αυτή; Να αιτιολογήσετε την επιλογή της.

(μονάδες 5)

Τεχνολογία - Διαδίκτυο: Απαντήσεις κριτηρίου

Περίληψη

Στοιχεία  που αναμένεται να αναφερθούν:

1^η παράγραφος;  2 απόψεις για την τεχνολογία: 

                              απαισιόδοξοι: αποδυνάμωση σχέσεων

                              αισιόδοξοι: νέες δυνατότητες στην επικοινωνία

2^η παράγραφος: Ειδικότερα: Διαδίκτυο

                         διευκολύνει την επικοινωνία

                              πιο πολλές σχέσεις (αλλά χαλαρές)

3^η παράγραφος: (αντίθεση)  ΚίνδυνοςÞ επικίνδυνες γνωριμίες

4^η παράγραφος: πιο ειδικά: έφηβοι

                              ενθαρρύνονται επικίνδυνες τάσεις

                              πιο μεγάλη η επιρροή από τους συνομηλίκους 

Ενδεικτική περίληψη

• Οι συγγραφείς εξετάζουν (αναφέρονται/ διερευνούν/παρουσιάζουν)

τα πλεονεκτήματα αλλά και τους κινδύνους που απορρέουν από τη χρήση του Διαδικτύου.

·       Αρχικά διαπιστώνουν/ (Ξεκινούν με τη γενική διαπίστωση)

ότι κάθε νέα μέθοδος επικοινωνίας αντιμετωπίζεται από άλλους αρνητικά, ως μέσο αποδυνάμωσης των ανθρώπινων σχέσεων, και από άλλους αισιόδοξα, ως μέσο ενισχυτικό της παραδοσιακής επικοινωνίας.

·       Ειδικότερα για το διαδίκτυο οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι ευνοεί τη δημιουργία περισσότερων αλλά χαλαρότερων σχέσεων παραμερίζοντας ανασταλτικούς παράγοντες γεωγραφικούς ή κοινωνικούς.

·       Ωστόσο, στην περίπτωση αυτή ελλοχεύει ο κίνδυνος της γνωριμίας/προσέγγισης του χρήστη από άτομα με κακόβουλες προθέσεις.

·       Στην περίπτωση των εφήβων μάλιστα, τονίζουν κλείνοντας οι συγγραφείς,  ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σήμερα, καθώς είναι ευκολότερο  με τα νέα τεχνολογικά μέσα να ενθαρρυνθούν από τους συνομηλίκους τους οι ακραίες και επικίνδυνες τάσεις που εκδηλώνουν.

Τρόπος ανάπτυξης παραγράφου: διαίρεση (αισιόδοξοι - απαισιόδοξοι) 

Αντώνυμα:

Αποδυναμώνουν = ενδυναμώνουν, ισχυροποιούν

Αυξάνουν= περιορίζουν, συρρικνώνουν

Καλοπροαίρετοι = κακοπροαίρετοι, κακόβουλοι

Χαλαρούς (δεσμούς) = ισχυρούς, δυνατούς

Επεκτείνουν = περιορίζουν, συρρικνώνουν

Συνώνυμα:

Συνεισφέρει = (έχει) συμβάλει

Αναπτύσσονται= καλλιεργούνται, δημιουργούνται

Ευάλωτοι = ευπρόσβλητοι, ευαίσθητοι

Υποστήριξη= βοήθεια, συμπαράσταση

Εκδηλωθεί = παρουσιαστεί, σημειωθεί

Είδος σύνταξης: ενεργητική

μετατροπή σε παθητική: Οι παραδοσιακοί τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμωθούν από τους νέους (τρόπους επικοινωνίας)

Θεματικός κύκλος: Τεχνολογία -διαδίκτυο - Κριτήριο αξιολόγησης

Κείμενο

Η εφεύρεση κάθε νέας μεθόδου επικοινωνίας έχει συνεισφέρει σε έναν προβληματισμό που αναπτύσσεται εδώ και αιώνες σχετικά με το πώς η τεχνολογία επηρεάζει την κοινότητα. Οι απαισιόδοξοι έχουν εκφράσει την ανησυχία τους ότι οι νέοι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμώσουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους έρχονται σε επαφή οι άνθρωποι, κάνοντάς τους να απομακρυνθούν από ένα ολόκληρο φάσμα προσωπικών αλληλεπιδράσεων με τους άλλους που, σε παλιότερες εποχές, ήταν ένα αναγκαίο και φυσιολογικό κομμάτι της ζωής μας. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους τεχνολογίες απλώς αυξάνουν, επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι.

Στην περίπτωση του Διαδικτύου, συγκεκριμένα, οι υπέρμαχοί του έχουν υποστηρίξει ότι οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο Διαδίκτυο δεν περιορίζονται από τη γεωγραφία και, ενδεχομένως, από ορισμένους δυσάρεστους παράγοντες σχετιζόμενους με την ντροπαλότητα ή τις διακρίσεις. Επιπλέον, έχουν τονίσει το όφελος που προέρχεται από το είδος των ανώνυμων αλληλεπιδράσεων ευρείας κλίμακας, οι οποίες είναι πολύ δύσκολο να οργανωθούν στον πραγματικό κόσμο. Αντί να έχουμε προσωπικούς δεσμούς με μικρό αριθμό ανθρώπων, έχουμε πιο χαλαρούς δεσμούς με εκατοντάδες ή χιλιάδες ανθρώπους. (…)

Όλη αυτή η συνδεσιμότητα μπορεί να ακούγεται ως κάτι καλό, αλλά έχει και ένα τίμημα. Αν είμαστε συνδεδεμένοι, σημαίνει ότι μπορούμε να βρούμε περισσότερους ανθρώπους, αλλά σημαίνει επίσης ότι πολλοί  άνθρωποι μπορούν να μας βρουν. Και δεν είναι όλοι αυτοί καλοπροαίρετοι, ούτε όλες οι συνδέσεις καλές. (…)

Δυστυχώς, εκείνοι που είναι πιο ευάλωτοι στη σκοτεινή πλευρά των κοινωνικών δικτύων είναι οι νέοι, και το Διαδίκτυο αποτελεί το νέο σημείο συνάντησης των εφήβων. Οι διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις προσφέρουν πολύτιμη κοινωνική υποστήριξη σε απομονωμένους εφήβους, αλλά μπορούν να καθιερώσουν και να νομιμοποιήσουν επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η ανορεξία, ο βανδαλισμός και η αυτοκτονία. Πλέον, όταν είσαι συνδεδεμένος, για οποιαδήποτε παράξενη ή αρνητική σκέψη ή παρόρμηση, υπάρχει η στιγμιαία αντίδραση, ανατροφοδότηση και ενίσχυση, η οποία ενδεχομένως δε θα είχε εκδηλωθεί στις προηγούμενες γενιές, που δε διέθεταν τέτοιες τεχνολογίες άμεσης επικοινωνίας. Βεβαίως, οι έφηβοι πάντα επηρέαζαν ο ένας τον άλλον, αλλά στο παρελθόν συνήθως χρειαζόταν πολύ μεγαλύτερη προσπάθεια για αυτού του είδους την ενίσχυση. Σήμερα, αρκεί το πάτημα ενός πλήκτρου.

(Nicholas A. Christakis, και James H. Fowler, Συνδεδεμένοι, Εκδ. Κάτοπτρο, 2010)

 Παρατηρήσεις

Α1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε. (100 -120  λέξεις)

(μονάδες 25)

Β1. "τέτοιου είδους τεχνολογίες απλώς αυξάνουν, επεκτείνουν και συμπληρώνουν τους παραδοσιακούς τρόπους με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι": Να αναπτύξετε την άποψη αυτή σε μια παράγραφο 80 -100 λέξεων.

(μονάδες 10)

Β2. Να βρείτε τα δομικά μέρη της πρώτης παραγράφου (Η εφεύρεση κάθε νέας μεθόδου …με τους οποίους συνδέονται οι άνθρωποι) και να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξής της.   

                                                   (μονάδες 6+4 = 10)

Β3. Να γράψετε

α. μια αντώνυμη λέξη για την καθεμιά από τις παρακάτω:

αποδυναμώσουν, αυξάνουν,  καλοπροαίρετοι, χαλαρούς , επεκτείνουν

β. μια συνώνυμη για καθεμιά από τις παρακάτω:

συνεισφέρει, αναπτύσσονται, ευάλωτοι, υποστήριξη, εκδηλωθεί.

(μονάδες 10)

Β4. «οι νέοι τρόποι επικοινωνίας μπορούν να αποδυναμώσουν τους παραδοσιακούς » : να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης (ενεργητική –παθητική) και να μετατραπεί στην αντίθετή της.                                                                                                  (μονάδες 5)

Απαντήσεις κριτηρίου για την παράδοση

Περίληψη

Ο συγγραφέας του δοκιμίου επιχειρεί να προσδιορίσει την έννοια της παράδοσης και τη στάση του Έλληνα απέναντί της. Με ύφος έντονα ειρωνικό διαπιστώνει την υποκριτική προσήλωση της ελληνικής κοινωνίας στην παράδοση που αποσκοπεί στην ανεύρεση των στοιχείων της εθνικής μας ιδιοτυπίας (ιδιαιτερότητας), κάτω από την προοπτική της ένταξης της χώρας στην Ευρώπη.  Ο συγγραφέας όμως θεωρεί ότι η ουσία της παράδοσης δε βρίσκεται στους τύπους, που εμπορευματοποιούν και αλλοιώνουν τις αξίες μας, αλλά στα αφομοιωμένα ιδανικά μας. Αντί, λοιπόν, της υποκριτικής ανησυχίας για την τύχη της ελληνικής ταυτότητας και της εμμονής για κίβδηλη ελληνικότητα προτείνει να στραφούμε στην αξία «άνθρωπος», που είναι βαθιά ελληνική. (104)

 

2. Το κείμενο είναι δοκίμιο, όπως αποδεικνύεται από τα παρακάτω στοιχεία. Αρχικά, το θέμα του, η παράδοση και η στάση του Έλληνα απέναντί της, είναι ένα θέμα διαχρονικό, που ενδιαφέρει το ευρύ κοινό. Ακόμα, ο συγγραφέας, όπως γίνεται σε ένα δοκίμιο, βλέπει το θέμα από προσωπική σκοπιά, το παρουσιάζει από τη δική του οπτική και μάλιστα χωρίς πρόθεση να το εξαντλήσει. Χαρακτηριστικό είναι ότι χρησιμοποιεί το α΄ πρόσωπο και παραθέτει την προσωπική του άποψη για το θέμα. (π.χ. Γιατί δεν μ' αρέσει να παριστάνω τον πολύ Έλληνα. Θέλω να είμαι όσο είμαι.) (= βιωματικό περιεχόμενο, στοχαστικό το δοκίμιο) . Όσον αφορά το σκοπό, είναι φανερό ότι σκοπός του συγγραφέα είναι να παρουσιάσει τις προσωπικές του απόψεις, αλλά και να προβληματίσει τον αναγνώστη για την εσφαλμένη, κατά τη γνώμη του, στάση που κρατά η ελληνική κοινωνία απέναντι στην παράδοση. Όσον αφορά τη γλώσσα, κινείται ανάμεσα στην ποιητική και αναφορική λειτουργία, όπως συμβαίνει συχνά στο δοκίμιο. Η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας φαίνεται από την ευρεία χρήση της μεταφοράς (με την συνεχή πλύση εγκεφάλου περί του εθνικού, διαβρώνεται η ψυχικότητά μας και η πνευματική αντοχή μας/ ή : μας συντηρούν τα τελευταία δέκα χρόνια, σ' ένα εκτυφλωτικό πανόραμα με μολυσμένο αγέρα).

Διαπιστώνουμε γενικά, ότι είναι ένα κείμενο με διαχρονικό θέμα, προσωπικό ύφος, που έχει σκοπό να προβληματίσει, επομένως μπορούμε με ασφάλεια να πούμε ότι  είναι  δοκίμιο.

6. διαβρώνεται =αλλοιώνεται,  καταστρέφεται, φθείρεται

αναστολή= ακύρωση

προσήλωση= προσκόλληση, αφοσίωση

προστατεύονται = προφυλάσσονται, υποστηρίζονται

υποχρέωση = εξαναγκασμός, οφειλή

4.  2 με 3: όλα αυτά (η χρήση αντωνυμίας αποτελεί στοιχείο συνεκτικότητας, αναφέρεται σε όλους τους παράγοντες που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη παράγραφο. Επιπλέον, ανάμεσα στη δεύτερη και την τρίτη υπάρχει σχέση αιτίου αποτελέσματος (αποτέλεσμα της κατάστασης που περιγράφεται στη δεύτερη παράγραφο είναι ο «μολυσμένος» αγέρας, γελοιοποίηση και καχυποψία, αναστολή της προσπάθειας για διέξοδο)

3 με 4: υπάρχει η διαρθρωτική λέξη «γιατί» που φανερώνει ότι στην τέταρτη παράγραφο αιτιολογούνται όσα αναφέρονται στην τρίτη.

4 με 5: Υπάρχει η διαρθρωτική λέξη «κι όμως», που φανερώνει αντίθεση με τα προηγούμενα.